Dostęp do publicznej służby zdrowia w Polsce jest bezpłatny tylko z nazwy. System opiera się na solidarności – jeśli nie odprowadzasz składek (z etatu, emerytury lub firmy) i nie masz statusu bezrobotnego, NFZ wystawi Ci rachunek za leczenie. A ten może być astronomiczny.
Dla osób niezatrudnionych (tzw. „wolnych strzelców”, osób pracujących na umowę o dzieło czy żyjących z oszczędności) jedyną drogą do legalnego leczenia jest dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. W 2026 roku jego koszt jest ściśle powiązany ze średnią krajową, co oznacza kolejną podwyżkę.
Z artykułu dowiesz się:
- Ile wynosi miesięczna składka na dobrowolne ubezpieczenie w NFZ (konkretna kwota).
- Jaka kara (opłata dodatkowa) grozi za przerwę w ubezpieczeniu przy powrocie do systemu.
- Ile płacą przedsiębiorcy na ryczałcie, a ile na skali podatkowej.
- Jak uniknąć płacenia, dopisując się do ubezpieczenia małżonka.
- Dlaczego prywatny pakiet medyczny nie zastąpi NFZ w razie wypadku.
Dobrowolne ubezpieczenie w NFZ – opcja dla „wolnych strzelców”
Jeśli nie masz żadnego tytułu do ubezpieczenia (nie pracujesz, nie jesteś studentem, emerytem ani żoną/mężem ubezpieczonego), możesz podpisać umowę z NFZ indywidualnie.
Jak wyliczana jest składka w 2026 roku?
Wysokość składki dla ubezpieczonych dobrowolnie zmienia się co kwartał. Podstawą jej wymiaru jest 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
- Stawka: Wynosi 9% od tej podstawy.
- Szacunkowy koszt: Biorąc pod uwagę wzrost wynagrodzeń, w 2026 roku miesięczna składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne waha się w granicach 750 zł – 850 zł.
To spory wydatek – dla porównania, podstawowy pakiet w prywatnej sieci medycznej kosztuje ok. 150-200 zł. Pamiętaj jednak, że prywatny pakiet nie pokryje operacji wyrostka, leczenia nowotworu czy pobytu na OIOM-ie po wypadku.
„Bilet wstępu” do NFZ – opłata dodatkowa za przerwę
Największą pułapką dobrowolnego ubezpieczenia jest tzw. opłata dodatkowa. Jeśli przez dłuższy czas nie byłeś ubezpieczony, NFZ zażąda „wpisowego” przy podpisywaniu umowy. Ma to zapobiec sytuacjom, w których ludzie ubezpieczają się dopiero w momencie choroby.
Wysokość opłaty dodatkowej (stawki progresywne)
Wysokość kary zależy od długości przerwy w ubezpieczeniu:
- Przerwa od 3 miesięcy do roku: 20% dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru (ok. 1 500 zł – 1 800 zł jednorazowo).
- Przerwa powyżej roku do 2 lat: 50% podstawy wymiaru.
- Przerwa powyżej 2 lat do 5 lat: 100% podstawy wymiaru.
- Przerwa powyżej 10 lat: Aż 200% podstawy wymiaru. Oznacza to konieczność wpłacenia jednorazowo nawet 16 000 – 18 000 zł, aby móc wejść do systemu.
Wskazówka: W uzasadnionych przypadkach (trudna sytuacja życiowa) można złożyć wniosek do dyrektora oddziału NFZ o rozłożenie opłaty na raty lub jej umorzenie.
Ile płaci przedsiębiorca (JDG)? Zależy od podatku
Dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, rok 2026 to kontynuacja skomplikowanego systemu naliczania składki, zależnego od formy opodatkowania.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (trzy progi)
Ryczałtowcy płacą stałą kwotę miesięczną (9% od podstawy), ale podstawa zależy od rocznego przychodu firmy:
- Przychód do 60 tys. zł: ok. 450 zł – 480 zł miesięcznie.
- Przychód 60 tys. – 300 tys. zł: ok. 750 zł – 800 zł miesięcznie.
- Przychód powyżej 300 tys. zł: ok. 1 350 zł – 1 450 zł miesięcznie.
Skala podatkowa i podatek liniowy
- Zasady ogólne (Skala): Składka wynosi 9% od dochodu (przychód minus koszty). Nie ma górnego limitu. Jeśli zarobisz 20 000 zł dochodu w miesiącu, zapłacisz 1 800 zł składki zdrowotnej.
- Podatek liniowy: Składka wynosi 4,9% od dochodu. Jest to opcja korzystniejsza dla lepiej zarabiających, choć nadal odczuwalna. Obowiązuje tu jednak składka minimalna (nawet przy stracie), wynosząca 9% od minimalnego wynagrodzenia (ok. 400 zł).
Jak mieć ubezpieczenie w NFZ za darmo (legalnie)?
Zanim zdecydujesz się płacić 800 zł miesięcznie za ubezpieczenie dobrowolne, sprawdź dwie darmowe ścieżki.
Dopisanie do ubezpieczenia członka rodziny
To obowiązek, a nie dobra wola. Jeśli jedna osoba w rodzinie pracuje (i ma ubezpieczenie), ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia niepracujących członków rodziny:
- Współmałżonka (męża/żonę).
- Dzieci (do 18. roku życia lub do 26. roku życia, jeśli kontynuują naukę). Zgłoszenie jest bezpłatne i nie pomniejsza pensji osoby pracującej.
Rejestracja w Urzędzie Pracy
Jeśli aktywnie szukasz pracy, rejestracja jako bezrobotny w Urzędzie Pracy daje prawo do ubezpieczenia zdrowotnego od pierwszego dnia po rejestracji. Składkę za Ciebie pokrywa wtedy państwo (Fundusz Pracy).
Najczęściej zadawane pytania o składki NFZ
Czy ubezpieczenie dobrowolne obejmuje moje dzieci?
Tak. Osoba, która ubezpieczy się dobrowolnie, ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia członków rodziny (dzieci, niepracującego małżonka). Składka pozostaje bez zmian (jedna opłata pokrywa całą rodzinę).
Gdzie złożyć wniosek o dobrowolne ubezpieczenie?
Wniosek składa się we właściwym dla miejsca zamieszkania Oddziale Wojewódzkim NFZ. Po podpisaniu umowy należy udać się do ZUS, aby złożyć druk ZUS ZZA (zgłoszenie do ubezpieczenia).
Czy umowa o dzieło daje ubezpieczenie zdrowotne?
Nie. Standardowa umowa o dzieło nie jest oskładkowana zdrowotnie (chyba że jest zawarta z własnym pracodawcą, u którego masz etat). Pracując wyłącznie na dzieło, w świetle prawa jesteś osobą nieubezpieczoną.
Kiedy ustaje ubezpieczenie po zwolnieniu z pracy?
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej wygasa po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia (np. rozwiązania umowy o pracę lub zamknięcia działalności).
